Er zijn vele stoelklokken gemaakt, maar ik wil mij beperken tot de Nederlandse stoelklokken. In Friesland, waar de stoelklok waarschijnlijk zijn naam heeft gekregen, spreekt men van “stoaltjeklok”. De vergelijking met het Engelse woord “stool clock” en het Duitse woord “Stuhluhr” is ook een reden van het gebruik van het woord “stoelklok”.
Door de opkomst van een gegoede burgerij in de Nederlandse steden aan het begin van de 17e eeuw, ontstond er een groeiende vraag naar huisuurwerken. De fabricage van zwaar uitgevoerde lantaarnachtige klokken voldeed aan de vraag. Een houten wandplank met consoles met daarop het uurwerk (altijd voorzien van stijlen), is het kenmerk van de stoelklok. Vaak zijn aan weerszijden van de achterplank ornamenten bevestigd: zoals vaasoren of zeemeerminnen.
Ook de stijlen van de uurwerken zeggen veel over de tijd, de makers, de provincie waar de uurwerken gemaakt zijn. Het loodwerk van bv. de Groninger klokken is algemeen fraai van vorm en afwerking. Een geliefd motief in het ornament is dat van Geloof, Hoop en Liefde. Op Friese klokken treft men dat zelden aan, op Twentse klokken soms. De Friese stoelklok geniet de grootste bekendheid. Wel staat vast dat de aanmaak van de Friese stoelklok later op gang is gekomen. Onder invloed van Groninger klokkenmakers zijn de Friezen met het maken van stoelklokken begonnen. Er bestaan veel overeenkomsten tussen de beide klokken, maar wanneer de Friese klokindustrie op haar hoogtepunt is (2e helft 18e eeuw) heeft zich in Friesland een eigen type ontwikkeld, waarbij nauwelijks meer invloeden van de Groninger stoelklok zijn te herkennen.
Een paar bekende klokkenmakers uit de begintijd zijn:
Daniël van Barkel, uurwerkmaker te Groningen, eerst bekende klok 1728
Jurriaan Greven, uurwerkmaker te Winsum (Gr) geb:?? overl. 1799
Hendrik Ruempol, uurwerkmaker te Zutphen, gedoopt te Laren (Gld) 30-4-1730 overl: 27-8- 1796
Er zijn er natuurlijk nog veel meer. Meer info over klokkenmakers en hun werk is op te vragen bij info@henkhoukes.nl.
Op deze site worden een aantal stoelklokuurwerken besproken. Zoals de Greven klok en uurwerken van een paar tijdgenoten. Kijk op de pagina onderhoud antieke uurwerken en bij het nieuws.
