Ongerestaureerde wijzerplaat met op de achtergrond het boek van Jaap Zeeman, de Nederlandse Staande Klok.
Het is altijd leuk als er iets bijzonders op mijn pad komt. Ik krijg de opdracht om een uurwerk van een staande klok te restaureren. Er wordt een afspraak gemaakt en ik rijd naar het huis waar de klok staat. Er wordt mij verteld dat er “Huygens” op de wijzerplaat staat, maar dat het geen originele Huygens klok kan zijn.
Volgens de familie is er nooit geld geweest om zo’n klok aan te schaffen, “We zijn gewoon een eenvoudige familie”
Ik heb de klok meegenomen naar mijn atelier en aan een grondig onderzoek onderworpen.
Wat direct opvalt is dat er twee verschillende wijzers zijn. En nog frappanter is, dat de wijzercombinatie identiek is aan een foto in het boek van Jaap Zeeman, “De Nederlandse Staande Klok”( 1996, uitgeverij Waanders te Zwolle, pagina 39 foto 25e). Jaap Zeeman beschrijft hierin dat de minuutwijzer niet origineel is en later is vervangen door een Engelse wijzer. Nu zijn er twee Huygens klokken bekend met éénzelfde stel wijzers.
Het motief tussen de Romeinse cijfers lijkt heel erg op de afbeelding in het boek van Zeeman. Ik heb foto’s gemaakt van de wijzerplaat, de wijzers en het uurwerk. Aan verschillende collega’s heb ik deze foto’s doorgemaild en hun mening gevraagd.
De antwoorden op de mailtjes bevestigen het vermoeden van “een echte Huygens”.
De wijzerplaat en de minuutwijzer tonen Engelse invloeden. Voor de eigenaar is dat verwarrend, want waarom zit er een Engelse wijzerplaat op een Nederlandse klok? Als er wijzerplaten in Engeland werden besteld dan konden ze ook de uurwerken wel in Engeland bestellen.
Dat klopt, dat gebeurde soms, maar dit is een Huygens uurwerk! Hoe overtuig je iemand die zo stellig is?
Ik heb contact gezocht met Jaap Zeeman, Melgert Spaander en Rob Memel, uitzonderlijke specialisten op het gebied van antieke uurwerken. Zij hebben het uurwerk gezien en zijn van mening dat het hier om een echte “Huygens” gaat.
Klokkenmaker Huygens is in 1653 of 1654 te Bennekom geboren. Ook kennen we hem, behalve van de klokken, uit advertenties die hij plaatste in de Amsterdamse Courant. Dat hij tot de bekwaamste Amsterdamse klokkenmakers wordt gerekend, blijkt uit het feit dat hij op verzoek van de Heren Schepenen van die stad in 1704 en 1710 een lijst van de voornaamste horlogemakers ter plaatse samenstelde, beginnend bij de oudste. Onder zijn eigen naam schrijft hij: ”Stats-Horlogiemaker”. Wanneer in 1716 aan klokkenmaker Pieter Klock wordt gevraagd een dergelijke lijst opnieuw samen te stellen, komt Huygens daarop als eerste voor. Op 23 januari 1720 vindt de begrafenis van Steven Huygens plaats. Van Huygens zijn vijf staande klokken gedocumenteerd, die alle vijf zijn gesigneerd: Huygens Amsterdam. Ook een Haags klokje van zijn hand draagt deze signatuur. Het was voor hem blijkbaar geen gewoonte om er zijn voornaam bij te plaatsen.
Zo heb ik een uitgebreid verslag kunnen maken van de zoektocht naar de echtheid van dit uurwerk. Uiteindelijk heb ik de eigenaar kunnen overtuigen en mag het uurwerk worden gerestaureerd. Het is een aanwinst voor het cultureel erfgoed met betrekking tot de klokken. Een historisch waardevolle klok.
